با وجود مطالعات زيادي که در زمينه خشکسالي هواشناسي در استان اصفهان انجام شده است مطالعه خاصي در مورد خشکساليه يا

Transcript

1 تاریخ دریافت: 1394/04/15 تاریخ تصویب: 1395/03/ ص بررسي روند شاخصه يا جريان کم در استان اصفهان مسعود نصري* رضا مدرس استادیار دانشگاه آزاد اسالمی واحد اردستان. استادیار دانشکده منابع طبیعی- دانشگاه صنعتی اصفهان. چکیده با وجود مطالعات زيادي که در زمينه خشکسالي هواشناسي در استان اصفهان انجام شده است مطالعه خاصي در مورد خشکساليه يا هيدرولوژيک انجام نگرفته است. در اين مطالعه براي اولين بار روند شاخصه يا هيدرولوژيک در حوزهه يا آ خيزب و 03 روزه به عنوان شاخصه يا استان اصفهان انجام گرفت. ميانگين د يب جريان کم به عنوان مهمترين شاخصه يا روزانه به عنوان شاخص هيدرولوژيک و جريانه يا خشکسالي کمم 1 خشکسالي هيدرولوژيک در 22 ايستگاه هيدرومتري با حمداقل دوره آمماري 23 سماله در اين مطالعه محاسبه و روند آنها در سطح استان بدست آمد. نتايج تحليل روند با استفاده از روش من-کندال و همبسمتگي اسم يرمن نشان داد دبي ميانگين روزانه و جريانهاي کم در اغلب ايستگاهها داراي روند منفي است. جريانه يا روند منفي معنيدار هستند. همچنين به جز ايستگاه قلعه شاهرخ شاخصه يا جريان کم در ايستگاهه يا کم در اغلمب ايسمتگاههما داراي حوضه سد زاينده رود داراي روند نزولي ميباشند به طوريکه ايستگاه اسکندري شاهد شديدترين روند کاهشي است. کاهش دبي روزانه و کاهش دبي جريمانهماي کم بهويژه در ساله يا اخير زنگ خطري براي مديريت منابع آب به ويژه در حوضه سد زاينده رود است. واژگان کلیدي: خشکسالي هيدرولوژيک- جريانه يا کم- روند- سد زاينده رود- استان اصفهان-ريسک- بحران آب m_nasri@iauard.ac.ir * نويسنده مسئول: شماره تماس:

2 مقدمه ما خشکسالي يکي از مهمترين بالياي طبيع يم ميباشد که به دليل شرايط جغرافيايي در کشمور کشمور احتممال وقوع آن در همه نقاط کشور و در شمرايط مختلم وجمود دارد. آگاهي از احتمال وقوع يا ريسک خشکسالي به ويمژه در مناطقي که آسيبپذيري بيشتري نسبت به خشکسالي دارند از اهميت زيادي برخوردار اسمت. خشکسمالي داراي انواع مختلفمي اسمت کمه در ميمان آنهما بمه خشکسمالي هيدرولوژيک در کشور مما کمتمر اشماره شمده و مطالعمات کمي در مورد آن صورت گرفته است. استان اصفهان و به ويژه حموزه آبخيمز زاينمده رود در چند دهه اخير دچار خشکسالي هماي متعمدد شمده ولمي خشکساليه يا هيدرولوژيک در ايمن اسمتان ممورد توجمه قرار نگرفته است. حوزه سد زاينده رود منبمع اصملي آورد آب بمه سمد زاينمده رود اسمت. هرگونمه کماهش در دبمي ورودي به سد زاينده رود در حمال حاضمر و آينمده باعم مشکالت عديمده ممديريتي در آب شمرب آب ممورد نيماز صنعت و آب مورد نياز کشاورزي استانهايي که از ذخيره آب سمد اسمتفاده مميکننمد خواهمد شمد و راهکارهماي مديريت و مقابله با خشکساليها را بسيار سخت و پيچيده خواهد کرد. با وجود مطالعاتي که در خصوص تغيير اقلميم حوزه زاينمده رود و خشکسماليهماي هواشناسمي صمورت گرفتممه مطالعممه دقيقممي در خصمموص خشکسمماليهمماي هيدرولوژيک حوزه زاينده رود و بمه ويمژه رونمد تغييمرات شاخصهاي خشکسالي هيدرولوژيک صورت نگرفته است. مطالعه خشکسالي هيدرولوژيک و روند تغييرات آن به همراه بررسي عوامل موثر بر آن در مناطق مختل جهمان اعم از مناطق خشمک و نيممهخشمک و منماطق مرطموب صورت گرفته است. به عنوان مثال در آمريکا تحليل رونمد خشکسماليهماي هيمدرولوژيک در منماطق غمرب ميانمه و شمال غرب روند افزايشي را نشان داد ]1[. در نيوزلند اثمر خشکساليهاي هيدرولوژيک بر اکوسيستمهاي رودخانهاي مورد بررسي قمرار گرفمت و مشمخص گرديمد خشکسمالي هيدرولوژيک شاخصهاي کيفي آب را تحت تمأثير شمديد قرار ميدهد ]0[. در مطالعه ديگري در ترکيه رونمد دبمي جريان و شاخصهاي آن بررسي و مناطقي که داراي روند کاهشي و افزايشي بودند مشخص شد ]9[. در سوئيس روند شاخصهاي هيمدرولوژيک بررسمي و نشان داده شد. اين شاخصها در نقماط مختلم سموئيس هم داراي روند کاهشي و هم داراي روند افزايشي هسمتند. همچنين نشان داده شد که روند کاهشي دبيهاي جريمان بيشمتر در منماطق کوهسمتاني سموئيس وجمود دارد ]2[. خشکساليهاي هيدرولوژيک و روند افزايشمي يما کاهشمي دبي جريان رودخانههاي اروپا نيز مورد تحليمل و بررسمي قرار گرفتهاند ]13[. همچنمين شماخصهماي خشکسمالي هيمدرولوژيک در اتمريش تغييمرات مکماني و فصملي ايمن شاخصها را نشان داد ]11[. روند شاخصهاي خشکسالي هيدرولوژيک در جمهوري چک مورد بررسي قرار گرفت و مشخص گرديد در اغلب مناطق شدت خشکسالي در حال افزايش است و شدت خشکساليهماي تابسمتانه بيشمتر از خشکساليهاي زمسمتانه در حمال افمزايش اسمت ]9[. در آمريکما در منطقممه مينسم وتا آمريکمما تغييم رات شمماخص خشکسالي و ارتباط آن با تغيير اقليم ممورد مطالعمه قمرار گرفت و مشخص گرديد شمدت خشکسمالي هيمدرولوژيک در تابستان و زمسمتان رونمد نزولمي داشمتهانمد ]11[. در مطالعه ديگري روند خشکساليهماي هيمدرولوژيک کانمادا مورد برسي قرار گرفمت و منماطق داراي رونمد افزايشمي و کاهشمي شماخصهماي خشکسمالي هيمدرولوژيک تعيمين گرديد ]0[. در ايران با وجود قرار گرفتن در منطقه خشک و نيممه خشک شاخصهاي خشکسالي هيدرولوژيک و روند آنهما کمتر مورد توجه قرار گرفتهانمد و اغلمب مطالعمات انجمام شمده در زمينمه شماخصهماي خشکسمالي هيمدرولوژيک مربوط به تحليل فراواني هستند. به عنوان مثمال ريسمک خشکسماليهماي هيمدرولوژيک حموزه درياچمه نممک بما استفاده از توابع توزيع فراواني برآورد گرديده اسمت ]16[. مطالعات مشابهي در حوزه آبخيز مازندران و کرخمه انجمام

3 210 بررسي روند شاخصهاي جريان کم در استان اصفهان شده اسمت ]1 و 6[. عمالوه بمر آن در حموزههماي آبخيمز مازندران احتمال وقموع برخمي شماخصهماي خشکسمالي هيدرولوژيک برآورد شده ا دن ]12[. بما اسمتفاده از جريمان دبممي روزانممه حمموزه آبخيممز جيرفممت احتمممال وقمموع خشکساليهاي هيدرولوژيک با طول دوره بيش از يکسمال برآورد شدهاند ]10[. با وجود مطالعات فوق و ساير مطالعات انجمام شمده در زمينمه شماخصهماي خشکسمالي هيمدرولوژيک تنهما دو مطالعه در خصوص بررسي روند شاخصهماي خشکسمالي هيدرولوژيک کشور صمورت گرفتمه اسمت. رونمد شماخص جريان کم 7 روزه در حوزه آبخيز کرخه بررسي شد نتايج نشان داد روندهاي افزايشي و کاهشي در دبي جريان کمم وجود دارد ]1[. همچنين روند تغييمرات زمماني و مکماني خشکسالي هيدرولوژيک در حوضه کرخه بررسمي گرديمد.]11[ مديريت و برنامهريزي منمابع آب در آينمده و نيماز بمه داشتن اطالعات دقيق از وجود روند کاهشمي يما افزايشمي در شاخصهاي خشکسالي هيدرولوژيک است. اين تحقيق با طرح اهميت خشکسماليهماي هيمدرولوژيک در اسمتان اصفهان به دنبال بررسي روند تغييرات شاخصهاي آن در حوزهه يا آبخيز استان اصفهان به ويژه حوزه آبخيز زاينده رود به منظور ارائه راهکارهاي مقابله با خشکسالي است. 2. روششناسي 1.2. معرفي منطقه مورد مطالعه از ميمان 19 ايسمتگاه هيمدرومتري موجمود در سمطح استان اصفهان تعداد 22 ايسمتگاه کمه داراي حمداقل 23 سال آمار روزانه دبي جريان هستند انتخاب شمدند. شمکل 1 پراکنش ايستگاهه يا مورد استفاده در استان اصمفهان و در حوزه آبخيز زاينده رود را نشان ميدهد. شکل 11. پراکنش ايستگاههاي مورد استفاده در اين مطالعه

4 بر آورد شاخصهاي خشکسالي هیدرولوژيک در ايممن بخممش بمما اسممتفاده از آمممار دبممي جريممان حوزههماي آبخيمز اسمتان اصمفهان ابتمدا شماخصهماي خشکسالي هيدرولوژيک استخراج ميشوند. شماخصهماي جريمانهماي کمم )Low Flow شمامل جريمانهماي و 03 و 03 روزه مميباشمند. ايمن شماخصهما مهممتمرين و کماربرديتمرين شماخصهماي خشکسالي هيدرولوژيک هستند که در مديريت منابعآب و برنامهريزيهاي مقابله با اثرات خشکسالي از آنها استفاده ميشود. اين شاخص در واقع حداقل ميمانگين چنمد روزه 11...( 7 1 در هر سال ميباشمد. شماخصهماي کوتماه مدت به منظور بررسي تأثيرات کوتاه مدت و شاخص هاي بلند مدت 03 و 03 روزه( به منظور تحليل اثرات کم آبي ماهانه و فصلي مناسب هستند. بمه عنموان مثمال شماخص جريان کم 03 روزه شماخص مناسمبي در تحليمل فصملي ريسمک ناشمي از خشکسمالي هيمدرولوژيک بمه ويمژه در مناطقي که کشاورزي از آب سطحي استفاده مميکنمد از اهميت خاصي برخوردار است تحلیل روند در ايمن بخمش بما اسمتفاده از روشهماي ناپمارامتري ممن-کنمدال و اسم يرمن( رونمد تغييمرات شماخصهماي خشکسالي هيدرولوژيک کمه در بخمش اول بمرآورد شمده است تعيين مميگمردد. روش ممن-کنمدال مهممتمرين و کاربرديترين روش تحليل روند متغيرهماي هيمدرولوژيک است که در همه مطالعات مربوط به روند يمابي و مطالعمه تغييرات اقليمي مورد استفاده قرار ميگيرد. آزمون من-کندال قمادر بمه شناسمايي و جهمت مثبمت افزايش ي(م يما منفمي کاهشمي( وجمود رونمد در دادههما ميباشد ولي معادلهاي براي روند ارائه نميدهد. معمادتت مورد استفاده در اين روش فاکتوري را تحت عنوان توزيمع نرمال استاندارد ( Zs )محاسبه ممينمايمد کمه ايمن فماکتور بهعنوان شاخصي جهت تعيمين وجمود رونمد معنميدار در دادهها بهکار ميرود. فرض صفر ايمن آزممون بمر تصمادفي بودن و عدم وجمود رونمد در سمري دادههما دتلمت دارد و پذيرش فرض يک رد فرض صفر( دال بر وجمود رونمد در سري دادهها است. مراحل محاسبه آمماره ايمن آزممون بمه شرح زير ميباشد: ال ) محاسبه اخمتال يکديگر و اعمال تابع عالمت پارامتر S به صورت زير: داريم: بمين تمک تمک مشماهدات بما )Sign Function و استخراج )1 اگر x2 x1... و xn مشاهدات مورد نظر باشند آنگاه کمه n تعمداد مشماهدات سمري و xj و xk بمه ترتيمب دادههاي j ام و k ام سري هسمتند. تمابع عالممت نيمز بمه صورت زير محاسبه ميگردد: { ( ) ( ) ( ) )2 اين در واقع در آزمون هر داده با تمامي دادههاي پمس از خود مقايسه ميشود. در اين مرحله ميتموان بمه جماي اسمتفاده از مقمادير اصملي دادههما از مرتبمه دادههما در مجموعه مورد نظر را به همين روش مقايسه نمود. دارند سري زماني( استفاده کرده و مرتبههما ب) محاسبه واريانس توسط يکي از روابط زير: )0 با فرض اينکه دادهها مستقل بوده و توزيمع يکنواخمت اگر > 10 n : )1 اگر < 10 n :

5 211 بررسي روند شاخصهاي جريان کم در استان اصفهان کمه n تعمداد دادههماي مشماهده m معمر تعمداد سريهايي است کمه در آنهما حمداقل يمک داده تکمراري وجود دارد و t نشمان دهنمده فراوانمي دادههماي بما ارزش يکسان ميباشد. ج( نهايتا آماره Z که داراي توزيع نرمال است توسط يکي از روابط زير تعيين ميگردد: )1 { در يک آزمون دوطرفه جهت رونديابي سمري دادههما فرض صفر در صورتي پذيرفته ميشود که رابطه زير برقرار باشد: که α سطح معنيداري است که براي آزممون در نظمر گرفته ميشود و Z آماره توزيع نرمال اسمتاندارد درسمطح معنيداري α مي باشد که بما توجمه بمه دو دامنمه بمودن آزمون از استفاده شده است. در اين تحقيق سمطوح اطمينان %01 و %00 براي آزمون من-کندال مد نظر قرار گرفته است. در صورت مثبت بودن آماره S( > 0 Z روند سري دادهها صعودي و درصورت منفي بودن آن < 0 S( روند نزولي خواهد بود. دومين روش ناپارامتري که به منظور تحليمل رونمد از آن استفاده ميشود ضريب همبستگي اس يرمن است. اين روش معادل ضمريب همبسمتگي پيرسمون امما بمر اسماس رتبهبندي دادههاست و يک همبسمتگي خطمي محسموب مميشمود. بمراي محاسمبه ضمريب همبسمتگي اسم يرمن (ρ) )rho از رابطه زير استفاده ميشود: ( ) )6 در اينجا n تعداد دادهها و و به ترتيمب رتبمه سريهماي x و y هسمتند. در مطالعمه حاضمر همبسمتگي شاخصه يا جريان کم به عنوان متغير وابسته و زمان بمه عنوان متغير مستقل در محاسبه ضريب همبستگي اسم ير من در نظر گرفته ميشوند. 3. نتايج د يب 1.3. تحلیل روند دبي میانگین روزانه جريان ميانگين يک شماخص مهمم هيمدرولوژيک است که در واقع بيانگر آورد جريان و بيالن آبي يک حوزه آبخيز است. نتايج آزمون ممن-کنمدال است. در اين جدول سلوله يا در سطح %1 و سلوله يا جمدول 1( آممده تيره داراي رونمد معنميدار روشنتر بيانگر روند معنيدار در سطح %1 درصد هستند. همانطور که مشماهده مميشمود مقادير آماره در بسيا ير از ايستگاهها منفي بوده و بيمانگر کاهش معنيداري در دبي ميانگين روزانه حوزهه يا آبخيز استان اصفهان است. از نقطمه نظمر مکماني نيمز پمراکنش ايستگاههايي با روند کاهشي در غرب استان و بمات دسمت سد زاينده رود بيش از مناطق شرقي است. در حوزه آبخيز زاينده رود نيز وضمعيت ايسمتگاههماي سدزاينده رود وضعيت کماهش شمديد جريمان را بمه جمز حوضه قلعه شاهرخ نشان ميدهد. نکته جالب توجه اينکه ايستگاه قلعمه شماهرخ داراي رونمد مثبمت در سمطح % 1 است. دليل اين امر به احتمال فراوان اضمافه شمدن آب از طريق تونله يا کوهرنگ است. ضرايب همبستگي اس يرمن جدول 2( نيز منفي د يب جريان ميانگين رونمد مؤيد در اغلب ايستگاهها و معنميدار بودن اين روند کاهشي در اغلب ايستگاهها است. بماتترين ضريب همبستگي منفي مربموط بمه ايسمتگاه منمدرجان و کمترين آن مربوط به ايستگاه اسکندري است کمه همر دو از نظمر آمماري معنميدار و مربموط بمه زيمر حوضمه سمد زايندهرود هسمتند. وجمود برخمي ايسمتگاههماي واقمع در منطقه خشک و نيمهخشک شرق استان مانند پل هنجن پل چوم لنج و بند قديمي با رونمد منفمي از نتمايج قابمل

6 212 توجه در اين جمدول مميباشمد. شمکل 2 تغييمرات دبمي ميانگين روزانه را در 1 ايستگاه نمايش ميدهد. همانطور که ديده ميشود تغييرات محسوس و ناگهاني بيشتر در 2 دهه اخير اتفاق افتاده است. جدول 1. مقادير آماره من-کندال براي شاخصهاي جريان هاي کم در ايستگاههاي منطقه 1 روزه 7 روزه 11 روزه 03 روزه 93 روزه ايستگاه ميانگين روزانه )مترمکعب بر ثانيه( -2/11-1/32-1/1-1/16-1/63-1/91 اسکندري -2/06-1/90-1/39-1/70 بن رود -1/07-3/16-1/06-1/29-1/29-1/29 پل بردکان -1/07-1/62-1/16-1/71-1/72 بند قديمي -2/71-2/62-1/19-1/77-1/91-3/91 پل چوم 2/62 3/60 3/32 3/11-3/63 پل زمانخان -2/31-1/39-1/10-1/17-1/61-1/62 پل کله -1/10-2/16-1/90-1/29-2/61-2/13 تنگه اسفرجان -2/69-0/29-0/16-0/10-0/63-0/61 تنگ زردآلو -1/76-1/61-0/26-0/17-0/13-0/31 چشمه لنگان -2/1-1/01-1/09-1/91-1/76-1/60 چم اسفند -3/69-3/90-3/90 3/3 حسين آباد ويست 1/13 3/91 1/61 1/00 1/91 3/76 حسين آباد -2/71-0/91-1/16-1/79-1/10-0/10 زرد فهره -1/16 3/12 3/17 3/12 1/30 سد تنظيمي -3/32 3/20 1/17 1/31 1/10 3/61 سراب هنده 2/03 3/12 3/3 3/30 3/26 3/61 قلعه شاهرخ -2/39-0/20-0/11-0/01-0/93-0/17 لنج -1/30-1/06-3/10-3/36-2/19 مندرجان -0/93-3/39 3/21 3/10 3/26-0/13 هنجن -3/21-3/27-3/12 وانشان -2/93-1/01-1/27-3/62-3/13 ورزنه 3.2. تحلیلللل رونلللد شلللاخصهلللاي خشکسلللالي هیدرولوژيک آماره من-کندال آزمون روند شاخصهاي جريمان کمم در جدول 1 براي ايستگاههماي منطقمه طمرح نشمان داده شده است. در حوضه سد زاينده رود روند جريانهاي کمم به جز حوضه قلعه شاهرخ منفي است به طوريکه شمدت کمماهش آن در ايسممتگاه اسممکندري زيممادتممر از حوضممه مندرجان است و در اغلب تداومها روند معنيداري دارند. از نظر مکاني نيز گرچه ايستگاههماي واقمع در منطقمه خشک روند منفي در اغلب تداومها نشان مميدهنمد ولمي بسيا ير از آنهما از نظمر آمماري معنميدار نيسمتند. ايمن مسئله در ايستگاهه يا غرب اسمتان نيمز تما حمدي ديمده

7 210 بررسي روند شاخصهاي جريان کم در استان اصفهان ميشود با اين تفاوت که ايستگاههماي داراي رونمد منفمي معنيدار بيشتر است به عنوان مثال ايستگاهه يا چشممه لنگان و زردفهره(. در حوزه آبخيز زاينده رود نيز عالوه بمر روند منفي جريانه يا کم در حوضمه سمد زاينمده رود در پايين دست سد و در مسير حرکت رودخانه زاينده رود به سمت شرق نيز شاهد رونمد منفمي در اغلمب ايسمتگاههما هستيم. ايستگاه هايي مانند پل کله يا پل لمنج کمه داراي روند منفي معنيدار هستند و يا ايستگاههماي پمل چموم و ورزنه که داراي روند منفي اما از نظر آماري غير معنميدار هستند نشان از تمأثير ممديريت سمد زاينمدهرود بمر دبمي جريانه يا کم در پايين دست رودخانه زاينمده رود اسمت. ضرايب همبستگي اس يرمن جمدول 2( نيمز رونمد منفمي شاخصه يا جريان کم را در ايسمتگاههماي ممورد بررسمي نشان ميدهد. منفي بودن اغلب ضرايب و مطابقمت نتمايج آن با روش من-کندال در اين جدول مشخص است. شکل 0 تغييرات سري زماني شاخصه يا جريان کمم با تداومه يا مختل براي برخي ايستگاه هماي شماخص را نشان ميدهد. همانطور که در اين شکل ديمده مميشمود افت ناگهاني د يب جريانه يا کمم در 2 دهمه اخيمر بسميار محسوس است. جدول 2. ضرايب همبستگي اسپير من براي شاخصهاي جريانهاي کم در ايستگاههاي منطقه 1 روزه 7 روزه 11 روزه 03 روزه 93 روزه ايستگاه ميانگين روزانه )مترمکعب بر ثانيه( -3/00-3/71-3/76-3/77-3/79-3/79 اسکندري -3/12-3/29-3/19-3/29 بن رود -3/29-3/29 پل بردکان -3/00-3/00-3/00-3/00 بند قديمي -3/10-3/19-3/10 پل چوم 3/16 3/37-3/30-3/36 پل زمانخان 3/10-3/13-3/67-3/66-3/67-3/67 پل کله -3/03-3/16-3/07-3/26-3/62 تنگه اسفرجان -3/13-3/60-3/60 تنگ زردآلو -3/06-3/09-3/63-3/63 چشمه لنگان -3/71-3/92-3/92-3/93-3/70-3/71 چم اسفند -3/17-3/03-3/19-3/77 حين آباد ويست 3/11 3/21 3/29 3/27 3/10 حسين آباد -3/69-3/71-3/77-3/71 زرد فهره 3/32-3/02-3/37 3/11 سد تنظيمي 3/30 3/11 3/17 3/12 3/39 سراب هنده -3/30-3/32 قلعه شاهرخ -3/13-3/10-3/60 لنج -3/70-3/23-3/37 3/32-3/10 مندرجان 3/32-3/17 هنجن 3/3-3/30-3/17-3/23-3/21 وانشان -3/13-3/21-3/21-3/17-3/22-3/06 ورزنه

8 211 شکل 2. تغييرات ساالنه دبي ميانگين روزانه در 4 ايستگاه منتخب شکل 0. تغييرات ساالنه جريان کم در تداومهاي مختلف براي چند ايستگاه شاخص

9 بحث و نتیجهگیري وقوع خشکسالي هيدرولوژيک اهميت زيادي در تأمين آب مممورد نيمماز کشمماورزي و شممرب يممک منطقممه دارد بهطوريکه افزايش شدت آن ميتواند به بحرانه يا عميق اقتصادي و اجتماعي بينجامد. با وجود بحرانه يا کم آبمي در يک دهه اخير در استان اصفهان و بما وجمود مطالعمات متعدد در زمينه خشکسالي هواشناسمي خشکسماليهماي هيدرولوژيک کمتر ممورد توجمه قمرار گرفتمهانمد. در اي نم تحقيق روند جريانه يا کم به عنوان مهممتمرين شماخص خشکسالي هيدرولوژيک در استان اصمفهان ممورد آزممون قرار گرفت. نتايج بيانگر کاهش دبمي جريمانهماي کمم در اغلب ايستگاهه يا مورد مطالعه و در تمداومهماي مختلم است. نکته قابل توجه روند منفي جريانه يا کم در حوزه آبخيمز زاينمده رود اسمت کمه تمأمين کننمده آب شمرب کشاورزي و آب مورد نيماز صمنعت در حوضمه زاينمده رود است. پراکنش مکاني ايستگاهه يا داراي روند منفي نيز از نکات قابل توجه است بهطوريکمه وجمود رونمد منفمي در ايستگاهه يا شرق استان بما توجمه بمه قمرار گمرفتن اي نم ايستگاهها در منطقه خشک و نيمهخشمک اسمتان از نظمر مديريت منابع آب بسيار حائز اهميت بوده و توجه خاصي از طر برنامه ريمزان را طلمب مميکنمد. تغييمرات سمري زماني جريانه يا کم نيز نشمان دهنمده کماهش ناگهماني د يب جريان در 2 دهه اخير در اغلب ايستگاهها است. اي نم موضوع را ميتوان به طور خماص در ايسمتگاههماي پمايين دست سد زاينده رود مشاهده کرد. نتايج اين هم بيانگر تأثير خشکساليهماي چنمد سمال اخير در استان اصفهان بر روند جريانه يا مديريت انساني بي رويه بر کاهش د يب کم و هم تمأثير مديريت سد زاينده رود( و برداشمتهماي جريانهماي کمم در پمايين دسمت رودخانه زاينده رود است بمهطموريکمه نمه تنهما آبهماي سطحي بلکه آبهاي زيرزميني را نيز تحمت تمأثير شمديد قرار داده است. گرچه مطالعه دقيق اثر مديريت منمابع آب و برداشت آب بر روند کاهشمي جريمانهماي کمم نيازمنمد اطالعات دقيق است تا بتوان به صورت کمي اثر ممديريت را نشان داد. همچنمين مطالعمه رونمد آبهماي سمطحي و زيرزميني در حوضه زاينده رود انجام نشده است که بتوان با آنها مقايسهاي انجام داد. بنابراين در مطالعات آينده تزم است اثمر ممديريت بمر جريان هاي کم به طور ويمژه و بما مطالعمه دقيمق ميمزان بهمرهبمرداري در بمات دسمت و حموزه آبخيمز هرکمدام از ايستگاهه يا با استفاده از مدله يا هيدرومتري مورد بررسي قرار گيرد. همچنين چند متغيمره اثمر خشکسماليهماي هواشناسي بر کاهش جريانهماي کمم مميتموان بمه در جامعتري از متغيره يا مؤثر بر کاهش دبمي جريمان هماي کم در استان اصفهان و بهويمژه حموزه آبخيمز زاينمده رود دست يافت بهطوريکه بتوان به صورت عددي سهم تغيير اقليم و خشکسالي هواشناسي را از سهم مديريت منابع بمر روند شاخصهاي جريانهاي کم نشان داد. References [1] Azizabadi Farahani, M., Khalili, D. (2013). Seasonality Characteristics and Spatio-temporal Trends of 7-day Low Flows in a Large, Semi-arid Watershed. Water Res. Manage., 27, [2] Birsan, MV., Molnar, P., Burlando, P. and Pfaundler, M. (2005). Stream flow trends in Switzerland. Journal of Hydrology, [3] Caruso, BS. (2002). Temporal and spatial patterns of extreme low flows and effects on stream ecosystems in Otago, New Zealand. Journal of Hydrology,

10 216 [4] Douglas, EM., Vogel, RM. and Kroll, CN.(2000). Trends in floods and low flows in the United States: impact of spatial correlation. Journal of Hydrology, [5] Eslamian, S.S., Zareei, A. And Abrisham chi, A. (2004). nataurl resources and agricultural sciences technology, water and soil 1(27), [6] Eslamian, S.S., Ghasemi, M. And Soltanigard, S. (2012). Computation and Regionalization of Low Flow Indices and Determination of Hydrological Drought Durations in Karkhe Watershed. J. Sci. & Technol. Agric. & Natur. Resour., Water and Soil Sci., 16(59),1-14. [7] Fiala, T., Ouarda, TBMJ. and Hladný, J. (2010). Evolution of low flows in the Czech Republic. Journal of hydrology, [8] Kahya, E. and Kalaycı, S. (2004). Trend analysis of streamflow in Turkey. Journal of Hydrology, [9] Khaliq, MN., Ouarda, T. and Gachon, P. (2009). Identification of temporal trends in annual and seasonal low flows occurring in Canadian rivers: The effect of short-and long-term persistence. Journal of hydrology, [10] Korhonen, J. and Kuusisto, E. (2010). Long-term changes in the discharge regime in Finland. Hydrology Research, [11] Laaha, G. and Blöschl, G. (2007). A national low flow estimation procedure for Austria. Hydrological Sciences Journal. 52, [12] Modarres, R. (2008). Regional frequency distribution type of low flow in North of Iran by L-moments. Water resources management, [13] Modarres, R. and Sarhai, A. (2010). Frequency distribution of extreme hydrologic drought of southeastern region, Ira, Journal of hydrologic engineering. Journal of Hydrologic. Engineering., 15(4), [14] Novotny, EV. and Stefan, HG. (2007). Streamflow in Minnesota: Indicator of climate change. Journal of Hydrology, [15] Saadat, S., Davar Khalili, A., Kamgar-Haghighi, A., Zand-Parsa, S.( 2013). Investigation of spatio-temporal patterns of seasonal streamflow droughts in a semi-arid region. Natural Hazards, 69: [16] Zehtabian, Gh. and Mosavi, A.A. (2000). Investigation and determination of hydrologic indices by the aid of analogus watersheds (case study: Salt lake drainage basin), Biaban, 5(2),